Wat is muziektherapie precies?
“In muziektherapie staat de therapeutische relatie centraal tussen één of meerdere patiënten en één of meerdere therapeuten. De therapeutische relatie heeft de behandeling van stoornissen in het gedrag en beleving tot doel. Door gericht gebruik te maken van muziek in al haar verschijningsvormen biedt dit specifieke therapeutische mogelijkheden in de behandeling van psychische problemen. Het vorm geven en doorwerken van psychische problemen op muzikaal-symbolisch niveau via een proces van muzikale improvisatie, en eventuele verbale reflecties daarover doen inzicht ontstaan in de eigen psychische problematiek, zodat stoornissen in gedrag en beleving verminderd en opgelost kunnen worden.” (De Backer, 2017)
Samengevat creëren patiënt en therapeut een muzikaal samenspel waarover nadien gereflecteerd kan worden. Door het samen improviseren, wordt er een speelruimte gecreëerd, waarin psychische elementen kunnen geëxploreerd worden en in een latere fase vorm kunnen krijgen en doorwerkt worden op een muzikaal symbolisch niveau. De taak van de muziektherapeut bestaat er dus in het muzikale spel van de patiënt te dragen en vorm te geven.
Muziektherapie behoort tot de non-verbale therapieën, maar vaker wordt bij muziektherapie gesproken van een preverbale vorm van therapie. Hierbij wordt verwezen naar de ontwikkelingspsychologie, waarin wordt aangetoond dat de baby niet letterlijk alles begrijpt wat de moeder vertelt, maar toch geraakt wordt door de stem van de moeder, met haar specifieke klankkleur, haar eigen ritme en beweging. Net zo kan ook in muziektherapie de patiënt geraakt worden door klankkleuren, ritmes, pulsering… of zoals Hans Christian Anders zei: “waar woorden tekort schieten, spreekt de muziek”.
Hoe gaat men aan de slag in muziektherapie?
Zoals in bovenstaande definitie reeds wordt uitgelegd, wordt er in de actieve muziektherapie veelal gebruik gemaakt van vrije improvisatie. Therapeut en patiënt kiezen elk een instrument uit en vertrekken vanuit een anticiperende innerlijke stilte, waarin de eerste imaginaire klanken al vorm krijgen, om samen tot improvisatie te komen. Belangrijk hierbij is dat de muziektherapeut zich afstemt op de patiënt, om zo in resonantie te treden met hem, waardoor via de muziek de beleving gedeeld wordt. Na een improvisatie wordt er steeds ruimte gelaten voor een verbale reflectie, waarin zowel patiënt als therapeut samen woorden kunnen zoeken voor wat er in de muziek geklonken heeft. Op die manier kan er langzamerhand vorm gegeven worden aan datgene waar tot nu toe geen woorden voor te vinden waren.
Daarnaast wordt er soms ook gebruikt van receptieve muziektherapie, weliswaar steeds op een actieve manier. Er kan samen geluisterd worden naar een nummer dat de patiënt meeneemt, waarna eventueel verbaal gereflecteerd kan worden.
Wanneer en waarvoor kan muziektherapie helpen?
Muziektherapie kan in elke doelgroep worden toegepast, dus zowel bij kinderen, volwassenen als ouderen. Bij personen met een handicap wordt naast de muziektherapie als therapie ook wel een orthoagogische benadering gebruikt, waarbij men de latente vaardigheden van de persoon met een handicap probeert te stimuleren met gebruik van muziek in al haar vormen. Daarnaast wordt muziektherapie vaak gebruikt bij diverse psychische problemen, zoals traumaverwerking, depressie, verslaving, psychose,… Muziektherapie wordt ook vaak ingeschakeld bij personen met leerproblemen en dementie maar kan ook ingezet worden ter persoonlijke groei. Gezien muziek zo universeel en toegankelijk is, bestaan er nauwelijks contra-indicaties. Belangrijk om te benoemen is dat muzikale voorkennis geen vereiste is, gezien er met vrije improvisatie gewerkt wordt. Net door het gebrek aan voorkennis, wordt improvisatie vaak als gemakkelijker ervaren, omdat de patiënt zich dan kan laten leiden door de muziek, en de regels van de muziek zich niet als struikelblokken opdringen. Muziektherapie kan plaatsvinden in groep, waarbij men probeert om met maximaal 8 deelnemers te werken. Eén op één contact kan meer aangewezen zijn, hier spreekt men van individuele muziektherapie. Dit alles kan zowel ambulant als residentieel worden aangeboden.
Bijkomende informatie over muziektherapie in Europa kan je vinden op de site van de European Music Therapy Confederation http://www.emtc-eu.com/belgium